امروزه با استفاده گسترده از مواد شیمیایی در باغات و مزارع که منجر به ریشه کن شدن موجودات و عوامل بیماریزا می شود بیم آن وجود دارد که حشرات و میکروارگانیسم های مفید نیز برای همیشه از بین بروند.
کنترل بیولوژیک چیست؟
کنترل بیولوژیک عبارتست از استفاده از یک عامل بیماریزا یا یک حشره به منظور کاهش خسارت ناشی از یک نوع آفت. این روش مخصوصا برای محلهایی مثل کارخانه ها و محیط های بزرگ مصنوعی مناسب است. هدف از کنترل بیولوژیک ریشه کن کردن آفاتی که به گیاهان آسیب وارد می کنند نیست، بلکه هدف کاهش جمعیت آنها به حدی است که کمترین خسارت را به کشاورز یا محیط زیست وارد کند. در حقیقت این روشی است که با عکس العمل محیطی بین موجودات زنده آفات را کنترل می کند. بیشتر روشهای کنترل بیولوژیک بر پایه جذب بیشتر حشرات مفید در مزارع و باغات پایه ریزی شده است
اهمیت زنبور تریکوگراما:
زنبورهای پارازیتوئید، جنس Trichogramma از خانواده trichogrammatidae یکی از مهمترین عوامل کنترل کننده آفات به خصوص پروانه ها به شمار می روند. تعداد نسل زیاد، چند میزبانه بودن، سازگاری با اقلیم های مختلف و قابلت پرورش روی میزبان های واسط از ویژگی های بارز این حشرات مفید می باشد.
در میان گونه های مختلف این زنبور T.brassica بیشترین گسترش را در نقاط مختلف کشور دارد و در اغلب انسکتاریوم های دولتی و خصوصی پرورش داده می شود. در ایران در سالهای اخیر تولید و رهاسازی این زنبور در مزارع برنج، پنبه، ذرت، باغ های میوه (انار و سیب)، برای کنترل آفات مهمی چون کرم ساقه خوار
برنج، کرم قوزه پنبه، کرم ساقه خوار ذرت، کرم گلوگاه انار و کرم سیب گسترش قابل توجه داشته است. لازم به ذکر است بر اساس آخرین مطالعات انجام شده گونه embryophagum در مقایسه با گونه brassica از کارایی و بازده بالاتری در پارازیته کردن تخم کرم گلوگاه انار برخوردار بوده است.
شکل شناسی زنبور تریکوگراما:
زنبور تریكوگراما، از كوچكترین زنبورهای پارازیت بوده كه با قراردادن تخم خود در داخل بدن میزبان یا تخم آفت، در طول مراحل تكاملی زندگی خود، با استفاده از محتویات بدن میزبان، سبب مرگ آن میشوند. زنبور تریکوگراما حشره ریز و ظریفی است که حدود 1 میلیمتر طول داشته و متعلق به خانواده‌ای از زنبورها تحت نام Trichogrammatidae می‌باشد. یکی از 80 جنس خانوادۀ Trichogrammatidae که دارای بیش از 200 گونه در سراسر جهان است. این خانواده از زنبورها به طور کلی پارازیتوئید تخم بویژه پروانه‌ها می‌باشند که تعدادی از این پروانه‌ها جزء آفات مهم و اصلی محصولات کشاورزی هستند و هر ساله کشاورزان و باغداران را وادار به مبارزه علیه آنها می‌نمایند
زنبور تریکوگراما
زیست شناسی زنبور تریکوگراما:
این حشره چند نسلی بوده و فعالیت خود را در داخل تخم میزبان در مدت کوتاهی از ۸ تا ۱۴ روز بسته به حرارت و رطوبت طی می نماید، فعالیت نشو نمای این حشره در گونه ها و سوش های مختلف متفاوت می باشد. زنبور ماده تریکوگراما پس از جفت گیری یا بدون جفت گیری ۳۰ تا ۷۰ تخم می گذارد. در شرایط انسکتاریوم در حرارت 22±5 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۸۵-۷۰ درصد پرورش و تکثیر و در حرارت کمتر از ۱۲ درجه سانتی گراد فعالیت آن متوقف شده و به خواب (دیاپوز) می رود.
زنبور تریکوگراما با ایجاد سوراخ در پوسته تخم آفت در داخل آن یک تا دو عدد تخم قرار می دهد. بعد از ۸ تا ۱۲ روز زنبور از داخل تخم خارج می شود. هر زنبور ماده در حدود ۴۰ تا ۷۰ عدد تخم میزبان را پارازیت می کند. زنبور تریکوگراما برای یافتن تخم میزبان در مزرعه یا باغ پرواز کوتاهی انجام می دهد. در طبیعت هنگامی که درجه حرارت کاهش می یابد، زنبورها در قسمتی از گیاه که در آفتاب قرار دارد، فعالیت می کنند و بالعکس در صورت افزایش درجه حرارت محیط، به پشت برگ رفته و در سایه تخم ریزی می کنند.
لحظۀ پارازیت کردن (تخم گذاری) زنبور تریکوگراما داخل تخم آفت
چرخه زندگی زنبور تریکوگراما
چرخه زندگی زنبور تریکوگراما
تکثیر و رها سازی زنبور تریکوگراما:
در تولید انبوه زنبورهای تریکوگراما در انسکتاریوم از تخم حشره میزبان به نام بید غلات Sitotroga cerealella و بید آرد Ephestia kuehniella استفاده می شود. برای تکثیر این زنبور در ماههای تابستان و پاییز از کانونهای طبیعی، زنبورهای بومی جمع آوری می شوند. بدین طریق که زنبورهای بومی روی تخم میزبان اصلی و یا میزبان واسط که به عنوان تله در کانون های طبیعی زنبور جایگزین شده اند تخم ریزی می کنند. سپس تخم پارازینه شده برای طی مراحل رشد و خروج زنبور به انسکتاریوم منتقل می شود. این زنبورها در پائیز و زمستان به صورت محدود تکثیر می شوند. در ابتدای فصل بهار تولید انبوه شروع می شود و تا پایان سال زراعی ادامه دارد. مناسب ترین حرارت برای تکثیر زنبورهای تریکوگراما ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد و ۷۰ تا ۸۰ درصد رطوبت نسبی است.
زمان، تعداد و دفعات رهاسازی زنبورها از موارد مهم در موفقیت رهاسازی زنبورهاست و در هنگام تکثیر و پرورش انبوه آزمایشگاهی نیز رعایت نکات و مسائل کنترل کیفیت و انتخاب اکوتیپ و گونه مناسب زنبورها از جمله موارد ضروری است که ضریب موفقیت را افزایش خواهد داد. چنانچه مجموعه مسائل ذکر شده در انتخاب، پرورش و رهاسازی زنبورها لحاظ شود نتایج بسیار مناسبی را می‌توان از برنامه‌های کاربرد زنبورهای تریکوگراما بدست آورد و کاربرد سموم کشاورزی که اثرات مخرب زیست محیطی فراوانی را به همراه دارد را برای برخی از آفات مهم کشاورزی حذف و یا اینکه به حداقل رساند.
تریکوکارت آماده انتقال به مزرعه
خلاصه مطالب:
کنترل بیولوژیک عبارتست از استفاده از یک عامل بیماریزا با یک حشره به منظور کاهش خسارت ناشی از یک آفت استفاده از حشرات مفید یکی از روشهای مبارزه با آفات گیاهی و باغی است.
زنبور تریکوگراما با ایجاد سوراخ در پوسته تخم آفت در داخل آن یک تا دو عدد تخم قرار می دهد.
در تکثیر تولید انبوه زنبور تریکوگراما در انسکتاریوم (آزمایشگاه تولید عوامل مفید) از تخم حشرات میزبان بید غلات و بید آرد استفاده می شود.
